Chẳng biết anh ấy nói thật hay đùa nên Bùi Bài Bình cũng đáp lại: “Tôi đóng ngay”. Không ngờ, câu nói vui ấy lại thành sự thật.



NSND Bùi Bài Bình với tạo hình Bác Hồ trong phim Nhà tiên tri

Lần đầu vào vai Bác Hồ, anh đã phải chuẩn bị những gì cho vai diễn?

Tôi đã đi sưu tầm rất nhiều những mẩu chuyện về Bác, nghe những băng tư liệu cả trong và ngoài nước, xem những người khác đóng về Bác. Sau khi bàn bạc với đạo diễn và biên kịch, chúng tôi quyết định sẽ tái hiện hình ảnh Bác trên phim để toát lên thần thái, cốt cách của một nhân vật lịch sử chứ không quá tập trung vào ngoại hình.

Ngoài việc học dáng đi, dáng đứng, cách nói chuyện, tôi luôn ý thức để phía sau vai diễn của mình đọng lại được điều gì đó mới là quan trọng. Đóng vai lãnh tụ không phải cứ hô hào, chỉ tay là được mà đối với nhân dân thì Bác rất chan hòa, đối với kẻ thù Bác lại rất kiên quyết, còn đối với thế giới thì Bác vô cùng nhã nhặn. Những điều ấy đều được tôi chắt lọc, rút ra từ sách báo và tài liệu đọc được về Bác.

Ngoài ra, tôi phải làm lại răng, chỉnh sửa mài bớt những răng nhọn, làm trắng những chỗ bị ố đen, nuôi râu và mày mò học tiếng Pháp, tiếng Nga và tiếng Trung. Tôi mua hai chiếc máy ghi âm, nhờ một người bạn nói thật chuẩn mấy câu thoại và mỗi ngày mở ra nghe đi nghe lại cho thấm dần.

Nhìn tôi có vẻ mảnh khảnh nhưng để vào vai này, chiều cao của tôi nhỉnh hơn Bác ở giai đoạn đó chút xíu, còn cân nặng thì nhiều hơn nên tôi phải giảm từ 56kg xuống còn 50kg. Hồi đó, bữa sáng tôi chỉ uống cà phê đen với hút thuốc lá. Buổi trưa đói lắm thì ăn một chút thịt và tối tôi chỉ ăn một bát cơm.

Cảnh trong phim Nhà tiên tri

Vậy ở Nhà tiên tri, vai diễn Bác Hồ sẽ có những điểm khác biệt thế nào so với những bộ phim trước đây?

Lãnh tụ cũng vẫn là một con người, cũng phải có lúc vui, lúc buồn, lúc yêu, lúc ghét... Ở đây, chúng tôi đã làm được điều ấy và chắc chắn sẽ khác những vai trước đây thường thiên về những bản hùng ca. Nói như đạo diễn Vương Đức, Nhà tiên tri là một bài thơ về chiến tranh và hòa bình. Trong phim có đoạn lúc phong Đại tướng cho Võ Nguyên Giáp, Bác đã khóc còn Võ Nguyên Giáp thì không hiểu, bởi lúc đó bác coi cậu ấy như con cháu mình, đáng lẽ là một nhà giáo đi dạy học được hưởng một cuộc sống bình thường như bao người nhưng nay được trao trọng trách lớn trong quân đội. Đây là trường đoạn tương đối xúc động và khó diễn.

Đó có phải là trường đoạn làm khó anh nhất?

Nói chính xác đó là một trong ba trường đoạn khó trong phim. Ngoài ra còn hai trường đoạn khác là lúc Bác trao trả tù binh về Pháp, sau đó có bức điện báo anh trai cả Khiêm mất. Để diễn được tâm trạng Bác không quá ủy mị, không khô khan, chọn được mức độ phù hợp cũng khó. Ngay sau đó có cảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói, “Nhà cháu hôm qua vừa sinh con gái, Bác đặt tên cho con cháu”. Bác nhìn lên bầu trời thấy mấy chiếc máy bay Pháp chở tù binh về, rồi bảo “Võ Hòa Bình nhé!”. Ánh mắt chất chứa khát vọng hòa bình khi đó để diễn tả được không hề đơn giản, đòi hỏi người diễn viên phải điều tiết được giữa những câu chuyện xúc động ở mức độ đến đâu. Nếu sụt sùi quá thì lại yếu đuối. Còn nếu cứng nhắc quá thì lại khô khan. Hoặc ở cảnh khi cô cấp dưỡng hy sinh, cùng lúc có đoàn đại biểu miền Nam ra thăm, thấy Bác và đội cận vệ đeo khăn tang, ai cũng ngạc nhiên, hỏi ra thì Bác bảo hôm nay cô Chín hy sinh. Ngay sau đó có cảnh Bác trao một thanh gươm cho ông Trần Văn Trà và bà Nguyễn Thị Định. Ở cảnh này, tôi đã diễn 5 lần khác nhau cho đạo diễn chọn cảnh đắt nhất. 

Trong số đó, có trường đoạn nào khiến anh trăn trở mãi để tìm cách diễn trước khi bấm máy không?

Tôi có thói quen khi ra hiện trường chẳng bao giờ cầm đến kịch bản. Bởi toàn bộ vai diễn đều được tôi dành thời gian nghiên cứu kỹ từ trước đó. Mỗi ngày nhân viên hóa trang hành tôi 5 tiếng đồng hồ, dậy từ 4h30 sáng để hóa trang. Nhiều ngày quay trong rừng nếu cứ chờ đến 8, 9h sáng mới quay thì nắng đã lên cao nên phải quay từ 6h sáng để bắt được những tia nắng sớm chiếu qua những kẽ lá cây mới đẹp. Quay được một cảnh lại sửa, vì thời tiết nóng nực trôi hết cả lớp hóa trang. Nhiều lúc cũng căng. Lẽ ra sau mỗi cảnh quay tôi phải được ngồi chỗ mát mẻ, để ngẫm nghĩ tới cảnh tiếp theo, đằng này chẳng có lúc nào để tư duy.



NSND Bùi Bài Bình lần đầu tiên biết thế nào về cái lạnh xứ sở Bạch dương

Ban đầu tôi cũng e ngại khi nhận được lời mời của đạo diễn Vương Đức. Trong số bạn bè học khóa 2 cùng tôi, người thì bảo tôi nên đóng, người thì bảo không nên. Một số khác trong giới lại bảo tôi toàn đóng những vai đểu, mắt gian lắm, người thì lòng khòng làm sao đóng được Bác Hồ. Nhưng chính những điều đó lại là động lực giúp tôi có thêm quyết tâm. Và còn một cái duyên nữa là độ tuổi của tôi hiện tại đúng bằng tuổi của Bác ở giai đoạn 1947 – 1954 trong phim.

Anh hiểu thế nào về cái tên Nhà tiên tri?

Bác Hồ ngoài khả năng lãnh đạo kháng chiến, thu phục lòng dân và cả kẻ thù, thì còn có khả năng tiên tri. Ở đây, chúng tôi không hình tượng hóa Bác như một vị Thánh nhưng thực sự Bác có khả năng đó và đã được lịch sử chứng minh nhiều lần. Chẳng hạn như, hôm cô Chín hy sinh Bác chuẩn bị đi công tác thì cô có ra đưa cho Bác mấy bông hoa. Bác thấy lạ và thay vì gọi cô Chín như thường ngày thì hôm đó Bác gọi bằng tên thật là Đào, sau đó thì cô hy sinh. Sau này ở trận Đông Khê, Thất Khê, Bác tiên tri chúng ta có khả năng giải phóng Hà Nội mà không cần phải đánh Hà Nội. Rồi, Bác còn tiên tri rằng Việt Nam sẽ thắng Mỹ nhưng thắng trên bầu trời Hà Nội…

Nhà tiên tri được quay ở nhiều địa điểm khác nhau, cả trong và ngoài nước. Anh có thể chia sẻ về những ấn tượng trong quá trình làm phim?

Đây là lần đầu tiên tôi được sang Matxcova, đúng mùa tuyết rơi, lạnh cắt da cắt thịt. Có những hôm quay được 15 phút cả đoàn phải chui vào ô tô bật máy sưởi, tối về mũi toàn máu, chân tay lạnh run, đứng ở lăng Lê Nin còn không vững.

Còn hôm quay ở nhà thờ đổ trên Ba Vì, thời tiết như sắp có bão, rất oi bức, tôi phải quay cảnh cưỡi ngựa đến gặp một nhà báo Pháp. Con ngựa này hàng ngày tôi vẫn cưỡi và đã quen thuộc chẳng hiểu sao hôm ấy bỗng trở chứng. Tôi vừa lên ngựa lần thứ nhất thì nó giẫy lên khiến tôi nhảy xuống ngay. Đến lần thứ hai, nó đi dặt dẹo, chừng muốn hất tôi xuống. Mấy lần cứ cà mình vào cây làm tôi phải né. Đạo diễn động viên “Thế là nó chịu đi đấy, thử cưỡi lần thứ ba nhé”. Lần này, tôi vừa nhảy lên, con ngựa bèn dựng luôn 2 chân trước lên, 2 chân sau thì khuỵu xuống, hất mạnh tôi văng xuống. Một nửa dưới con ngựa đè lên người tôi. Cái yên ngựa nặng 20kg rơi sang bên cạnh vỡ tan. Mọi người kể lại, tôi đã ngừng thở trong vài phút, mặt mũi tím tái. Mọi người phải khiêng cáng vào nhà thờ để sơ cứu. Đạo diễn sợ xanh mặt, nhiều người đã khóc vì lo lắng. Ngay sau đó, tôi được đưa thẳng về Hà Nội để chụp chiếu, nhưng chắc do Bác phù hộ nên may là không làm sao.

Xin cảm ơn anh!

Kim Anh (Nguồn TGĐA)